-
1 буйга
нареч.вдоль, продо́льнотукыманы буйга кисү — разре́зать мате́рию вдоль
буйга ярылу — расколо́ться вдоль
бүрәнәне буйга яру — распили́ть бревно́
-
2 буйга җитү
дости́чь зре́лости, совершенноле́тия; созре́ть, стать взро́слымбуйга җиткән кыз —взро́слая де́вушка
-
3 буйга
in die Lange f. -
4 аркылыга-буйга
нареч.1) вдоль и поперёк (пройти местность, осмотреть что)аркылыга-буйга үтәли күренә торган сирәк урман — ре́денький лесо́к, кото́рый наскво́зь прогля́дывается вдоль и поперёк
күлне аркылыга-буйга сөзеп чыгу — пройти́сь се́тью по о́зеру вдоль и поперёк
2) в длину́ и в ширину́ ( измерять что)аркылыга-буйга әллә ни зур булмаган күл — не о́чень большо́е в длину́ и в ширину́ о́зеро
3) с.-х. перекрёстным спо́собом ( засевать поле)басуны аркылыга-буйга эшкәртү — обрабо́тать по́ле перекрёстным спо́собом
аркылыга-буйга чәчү ысулы — перекрёстный спо́соб посе́ва
••- аркылыга-буйга актару
- аркылыга-буйга гизү
- аркылыга-буйга иңләү
- аркылыга-буйга йөреп чыгу
- аркылыга-буйга үтү
- аркылыга-буйга узу -
5 аркылыга-буйга үтү
-
6 буйдан-буйга
нареч.; =буйдан-буйиз конца́ в коне́ц; во всю длину́авылны буйдан-буйга йөреп чыгу — обойти́ дере́вню из конца́ в коне́ц
түтәлгә буйдан-буйга чәчәк утырту — посади́ть цветы́ во всю длину́ гря́дки
-
7 аркылыга-буйга актару
см. аркылыга-буйга айкау 1), 3) -
8 аркылыга-буйга гизү
см. аркылыга-буйга айкау 1), 3) -
9 аркылыга-буйга иңләү
см. аркылыга-буйга айкау 1)-3) -
10 аркылыга-буйга йөреп чыгу
см. аркылыга-буйга айкау 1)-3) -
11 аркылыга-буйга узу
-
12 аркылыга да, буйга да
см. аркылыга-буйга -
13 аркылы ятканны буйга алып салмау
реши́тельно ничего́ не де́лать (сде́лать), (да́же) не притра́гиваться/притро́нуться ( к чему), па́льцем (да́же) не пошевели́ть (шевельну́ть) -
14 аркылыга-буйга айкау
1) (пешко́м) обходи́ть (обойти́, исха́живать/исходи́ть, проходи́ть/пройти́, колеси́ть, исколеси́ть) вдоль и поперёк (свою деревню, свой город, родные места, луга, улицы, парки все, поле)2) ( обычно в поисках) изла́зить (обла́зить, перела́зить прост.) вдоль и поперёк (близлежащую рощу в поисках грибов, всю ягодную полянку, все закоулки двора)3) (на лошади, в пространстве) изъе́здить (объезжа́ть/объе́здить, борозди́ть, изборозди́ть, колеси́ть, исколеси́ть) вдоль и поперёк (страну, весь мир, весь район, всю целину)4) обходи́ть (обойти́, облете́ть) вдоль и поперёк (о потрясающей вести, сенсации, сплетне и т. п.) -
15 иңгә-буйга
-
16 аркылыга-буйга
вдоль и поперёк -
17 иңгә-буйга
вдоль и поперёк -
18 буйдан-буйга
der ganzen Lange f. nach; von einem Ende n. bis zum anderen -
19 иңгә-буйга
нар. вдоль и поперёк -
20 аркылы
I 1. прил.1) попере́чныйаркылы өрлек — попере́чная ба́лка
аркылы урам — попере́чная у́лица
аркылы сызыклар — попере́чные ли́нии
аркылы кисем — попере́чное сече́ние
аркылы бизәкле галстук — га́лстук с попере́чными узо́рами
2) в знач. нареч. аркылыга в попере́чинебуйга да, аркылыга да бер диярлек — почти́ одина́ково и в длину́, и в попере́чнике
3) в знач. сущ. аркылысы попере́чник, попере́чный разре́з; в попере́чнике, в попере́чном разре́зе (сече́нии)аркылысын үлчәү — изме́рить попере́чник
аркылысы да, буе да бертигез — у него́ и попере́чник, и длина́ одина́ковы; он одина́ков и в длину́, и в попере́чнике
2. нареч.чокырның аркылысы - дүрт, тирәнлеге өч метр — я́ма в попере́чнике - четы́ре, в глубину́ три ме́тра
1) обычно аркылыга поперёкбаланы диванга аркылы яткыру — уложи́ть ребёнка на дива́н поперёк
тау буйларын аркылыга сөрү — распа́хивать скло́ны гор поперёк
пыяла аркылыга ярылган — стекло́ тре́снуло поперёк
2) наперере́з ( чему)агымга аркылы йөзү — плыть наперере́з тече́нию
3) вширь; в ширину́аркылыга үлчәү — изме́рить в ширину́
елга аркылыга җәелгән — река́ разлила́сь вширь
аркылыга (аркылы) үсә башлаган шәһәр — го́род, кото́рый стал расти́ вширь
•- аркылы ату
- аркылы балта
- аркылы да торкылы
- аркылы кисеп чыгу
- аркылыга кисеп чыгу
- аркылы кисеп үтү
- аркылыга кисеп үтү
- аркылы кисү
- аркылыга кисү
- аркылы кичү
- аркылыга кичү
- аркылы пычкы
- аркылы сикерү
- аркылы ташлау
- аркылы чыгу
- аркылы чыгу урыны
- аркылы ыргыту
- аркылыга да, буйга да
- аркылыга үтү
- аркылыга узу
- аркылыга чыгу••аркылы җәелү — см. аркылыга җәелү
аркылыга җәелгән — ирон. разда́лся вширь прост. ( о толстом человеке)
аркылы сикерү — распоя́сываться/распоя́саться, разну́здываться/разнузда́ться (о самодурах, молодчиках и т. п.)
аркылы сызык — разг.; эвф. крест
аркылыга да, буйга да йөреп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1), 3)
аркылы дан буйга әйләнеп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1)-4)
аркылыдан буйга үтү (узу) — см. аркылыга-буйга 1), 3)
аркылысыннан көн (көн яктысы, күрше авыл) күренә — ирон. наскво́зь вида́ть (ви́дно, просве́чивает), че́рез него́... ви́дно (вида́ть) всё; прозра́чный (слишком тонко нарезанные ломтики, прозрачная материя, очень жидкий чай и т. п.)
- аркылы төшүаркылыга үсү — см. аркылыга җәелү 1), 2)
- аркылыга җәелү
- аркылы ятканны буйга алып салмау II послелог1) через (что-л., кого-л.)урам аркылы чыгу — переходи́ть че́рез у́лицу
ишек аркылы сөйләшү — разгова́ривать че́рез дверь
кеше аркылы бирү — переда́ть че́рез тре́тьего (челове́ка)
2) сквозь (что-л., кого-л.)карасы кәгазь аркылы үткән — черни́ла прошли́ сквозь бума́гу
томан аркылы күренми — сквозь тума́н не ви́дно
халык төркеме аркылы узу — пробира́ться сквозь толпу́
канау аркылы салынган такта — доска́, поло́женная поперёк кана́вы
телефон аркылы хәбәр итү — сообщи́ть по телефо́ну
5) посре́дством (чего-л.), при посре́дстве, че́рез; чрез книжн.; путём (чего) (установить связь с кем, чем); по ли́нии (чего, чьей)чагыштыру аркылы аңлау — постига́ть посре́дством (путём) сравне́ния
- 1
- 2
См. также в других словарях:
буй — 1. Аркылының киресе булган юнәлеш, озын як 2. Озынлык, киресе: иң 3. Гәүдә, сын зифа буй 4. Сузылып киткән җир мәйданы, җир өстендәге ара 5. Берәр нәрсәнең янәшә тирәсе, аңа чиктәш тирәлек; шул яклар чишмә буе 6. Берәр нәрсәнең өстендә, берәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рәт — I. 1. Берсе янына берсе урнашкан, бер бер артлы яки бер сафка тезелгән кешеләр, әйберләр җыелмасы. Саф, шеренга. Театр, кино һ. б. ш. урыннарда бер буйга тезеп куелган урындыклар. Бер төрле товарлар сату өчен базарда бер буйга урнашкан ларек яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сырт — 1. Хайваннарда: арка. сөйл. Кешедә: арка 2. Арткы, уч төбенә каршы ягы (кулның, бармакның яки кул киеменең) 3. Йөзнең каршы, кире ягы (гадәттә үткен коралларда) пычкы сырты 4. Буйга сузылган тау түбәсе. Буйга сузылган калку җир 5. с. Калкып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
байбәтчә — Байның буйга җиткән улы (гадәттә тәкәббер азгын итеп сүрәтләнә) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буе — бәйл. 1. Буйга таба юнәлештә; буенча, буйлап урам буе чабып 2. Озынлыгы, буйлыгы, биеклеге кеше буе иген 3. Шул вакыт дәвамында гомер буе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буена — сөйл. Буйга таба юнәлештә, буйлап авыл б. чабып йөри 2. БУЕНА – Күрсәтелгән барлык вакыт дәвамында 3. Берәр нәрсәдән, җайланмадан файдаланып, шуның ярдәмендә; белән, аркылы, аша колга б. менү 4. Берәр нәрсә нигезендә, шуңа таянып, карап, шуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буенча — сөйл. Буйга таба юнәлештә, буйлап авыл б. чабып йөри 2. БУЕНА – Күрсәтелгән барлык вакыт дәвамында 3. Берәр нәрсәдән, җайланмадан файдаланып, шуның ярдәмендә; белән, аркылы, аша колга б. менү 4. Берәр нәрсә нигезендә, шуңа таянып, карап, шуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлау — 1. Җирне урынны, мәйданны буйга үтү, бер башыннан икенчесенә таба бару 2. Төпкә басып атлап бару (суда) 3. Әйбернең буй юнәлешендә берәр нәрсә (тасма һ. б. ш.) тоту, тегү 4. Тотучыга буйсынмыйча чабу (ат тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлый — сөйл. Буйга таба юнәлештә, буйлап авыл б. чабып йөри 2. БУЕНА – Күрсәтелгән барлык вакыт дәвамында 3. Берәр нәрсәдән, җайланмадан файдаланып, шуның ярдәмендә; белән, аркылы, аша колга б. менү 4. Берәр нәрсә нигезендә, шуңа таянып, карап, шуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлык — 1. Төзелештә: буйга салына куела, шуңа китә торган материал (агач һ. б. ш.) 2. Киндер сугуда: буй җеп; киресе: Аркаулык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
егет — 1. Үсмерлектән өлгергәнлек чорына күчкән, буйга җиткән яшь ир кеше. Өйләнмәгән, буйдак ир кеше (төрле яшьтәге). Гомумән ир кеше. тарт. форм. Сөйгән яр мәгънәсендә сүз биргән егетем бар. Эндәш сүз, күплек санда: иптәшләр, дуслар мәгънәсендә. 2.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
